شرف شمس علوم غریبه انجمن لاهوتیان مستحصله طلسم جن دعای مح

 آیا امام زمان ( عج ) در مثلث برمودا یا جزیره خضرا ساکن هستند ؟ حتما بخوانید و بیشتر بدانیم

---

سطحی نگری که تقریبا قریب به اتفاق همه ما به آن مبتلا هستیم یکی از آفت های فکری جامعه ماست در این داستان جالب شما با وقایعی آشنا میشوید که ذهن هر ایرانی و دوستدار امام زمان مشتاق به پذیرفتن فوری آن است بدون آنکه آن را با عقل هوشمند و یا شرع شریف مقایسه کند

سطحی نگری که تقریبا قریب به اتفاق همه ما به آن مبتلا هستیم یکی از آفت های فکری جامعه ماست
در این داستان جالب شما با وقایعی آشنا میشوید که ذهن هر ایرانی و دوستدار امام زمان ، مشتاق به پذیرفتن فوری آن است بدون آنکه آن را با عقل هوشمند و یا شرع شریف مقایسه کند

از جمله داستان‏هایی که تحت تاثیر حوادث زمان خود شکل گرفته و پس از مقداری تحریف، تطبیقی بی‏جا در مورد آن صورت گرفته، و در برخی مجامع روایی شیعه نفوذ کرده است، داستانی ‏ به نام «جزیره‏ی خضراء» است. از آن جا که در دو دهه‏ی گذشته با قلم فرسایی برخی افراد بی‏اطلاع از تاریخ، این داستان منتشر شده و به علاوه، در تکلفی ناشیانه، آن را بر "مثلث ‏برمودا" و حوادث آن تطبیق کرده‏اند، لازم شد در اطراف این واقعه، کنکاش بیشتری صورت گیرد تا اذهان ارادتمندان به حضرت ولی عصر (عج) از این گونه خطاها پیراسته شود.

خلاصه‏ی داستان
مرحوم علامه مجلسی‏(ره) در بحارالانوار، ج 52، ص 159 می‏نویسند:

رساله‏ای یافتم مشهور به داستان جزیره‏ی خضراء ... و چون آن را در کتاب‏های روایی ندیدم، عین آن را در فصل جداگانه‏ای آوردم .

یابنده‏ی آن متن می‏گوید: در آن متن چنین آمده است:

من (فضل بن یحیی کوفی) در سال 699 ه.ق در کربلا از دو نفر، داستانی شنیدم . آنها داستان را، از زین الدین علی بن فاضل مازندرانی، نقل می‏کردند. داستان مربوط به جزیره‏ خضرا در دریای سفید بود. مشتاق شدم داستان را از خود علی بن فاضل بشنوم. به همین دلیل به حلّه رفتم و در خانه‏ سید فخرالدین، با علی بن فاضل ملاقات کردم و اصل داستان را جویا شدم .

او داستان را در حضور عده‏ای از دانشمندان حلّه و نواحی آن چنین بازگو کرد: سال‏ها در دمشق نزد شیخ عبدالرحیم حنفی و شیخ زین الدین علی مغربی اندلسی تحصیل می‏کردم . روزی شیخ مغربی عزم سفر به مصر کرد. من و عده‏ای از شاگردان با او همراه شدیم . به قاهره رسیدیم . استاد مدتی در الازهر به تدریس پرداخت، تا این‏که نامه‏ای از اندلس آمد که خبر از بیماری پدر استاد می‏داد. استاد عزم اندلس کرد. من و برخی از شاگردان با او همراه شدیم .

به اولین قریه اندلس که رسیدیم، من بیمار شدم. به ناچار، استاد مرا به خطیب آن قریه سپرد و خود به سفر ادامه داد .

سه روز بیمار بودم، پس از آن، روزی در اطراف ده قدم می‏زدم که کاروانی از طرف کوه‏های ساحل دریای غربی وارد شدند و با خود پشم و روغن و کالاهای دیگر داشتند. پرسیدم: از کجا می‏آیند؟ گفتند: از دهی از سرزمین بربرها می‏آیند که نزدیک جزایر رافضیان است .

هنگامی که نام رافضیان را شنیدم، مشتاق زیارت آنان شدم. تا محل آنان، 25 روز راه بود که دو روز بی‏ آب و آبادی و بقیه راه آباد بود، حرکت کردم و به سرزمین آباد رسیدم. به جزیره‏ای رسیدم با دیوارهای بلند و برج‏های مستحکم که بر ساحل دریا قرار داشت. مردم آن جزیره، شیعه بودند و اذان و نماز آن‏ها مانند شیعیان بود .

آنان از من پذیرایی کردند. پرسیدم: غذای شما از کجا تامین می‏شود؟ گفتند: از جزیره‏ خضراء در دریای سفید که جزایر فرزندان امام زمان (عج) است که سالی دو مرتبه، برای ما غذا می‏آورند.


منتظر شدم تا کاروان کشتی‏ها از جزیره‏ خضراء رسید. فرمانده‏ آن، پیرمردی بود که مرا می‏شناخت و اسم من و پدرم را نیز می‏دانست . او مرا با خود به جزیره‏ خضراء برد.

شانزده روز که گذشت، آب سفیدی در اطراف کشتی دیدم و علت آن را پرسیدم. شیخ گفت: این دریای سفید است و آن جزیره‏ی خضراء . این آب‏های سفید، اطراف جزیره را گرفته است و هرگاه کشتی دشمنان ما وارد آن شود، غرق می‏گردد. وارد جزیره شدیم. شهر دارای قلعه‏ها و برج‏های زیاد و هفت ‏حصار بود. خانه‏های آن از سنگ مرمر روشن بود ... .

در مسجد جزیره با سید شمس الدین محمد که عالم آن جزیره بود، ملاقات کردم. او مرا در مسجد جای داد. آنان نماز جمعه می‏خواندند (واجب می‏دانستند) از سید شمس الدین پرسیدم: آیا امام حاضر است؟ گفت: نه، ولی من نایب خاص او هستم. به او گفتم: امام را دیده‏ای؟ گفت: نه، ولی پدرم، صدای او را شنیده و جدّم، او را دیده است .

سید مرا به اطراف برد. در آنجا کوهی مرتفع بود که قبه‏ای در آن وجود داشت و دو خادم در آنجا بودند . سید گفت: من هر صبح جمعه آنجا می‏روم و امام زمان را زیارت می‏کنم و در آنجا ورقه‏ای می‏یابم که مسایل مورد نیاز در آن نوشته شده است .

من نیز به آن کوه رفتم و خادمان قبه از من پذیرایی کردند ... در مورد دیدن امام زمان (عج) از آنان پرسیدم، گفتند: غیر ممکن است .

درباره‏ سید شمس الدین از شیخ محمد (که با او به خضراء آمدم) پرسیدم. گفت: او از فرزندان فرزندان امام است و بین او و امام، پنج واسطه است .

با سید شمس الدین، گفت و گوی بسیار کردم و قرآن را نزد او خواندم. از او درباره‏ ارتباط آیات و این ‏که برخی آیات، با قبل بی ارتباط هستند، پرسیدم . پاسخ داد: ... مسلمانان پس از رسول خدا و به دستور خلفا، قرآن را جمع‏آوری کردند. از همین رو، آیاتی که در مذمت ‏خلفا بود، از آن ساقط کردند. از همین جهت، آیات را نامربوط می‏بینی، ولی قرآن علی علیه السلام که نزد صاحب الامر(عج) است، از هر نقصی مبراست و همه چیز در آن آمده است .

در جمعه‏ دومی که در آن جا بودم، پس از نماز، سر و صدای بسیار زیادی از بیرون مسجد شنیده شد . پرسیدم: این صداها چیست؟ سید پاسخ داد: فرماندهان ارتش ما هر دو جمعه‏ میانی ماه، سوار می‏شوند و منتظر فرج هستند. پس از این‏ که آنان را در بیرون مسجد دیدم، سید گفت: آیا آنان را شمارش کردی؟ گفتم: نه. گفت: آنان سیصد نفرند و سیزده نفر باقی مانده‏اند.

از سید پرسیدم: علمای ما احادیثی نقل می‏کنند که هر کس پس از غیبت ادعا کند مرا دیده است، دروغ می‏گوید. حال چگونه است که برخی از شما، او را می‏بینید؟


سید گفت: درست می‏گویی، ولی این حدیث مربوط به زمانی است که دشمنان آن حضرت و فرعون‏های بنی العباس فراوان بودند، اما اکنون که این چنین نیست و سرزمین ما از آنان دور است، دیدار آن حضرت ممکن است .

سید شمس الدین ادعا کرد که: تو نیز امام زمان(عج) را دو مرتبه دیده‏ای، ولی نشناخته‏ای. هم ‏چنین گفت که آن حضرت، خمس را بر شیعیان خود مباح کرده است و آن حضرت هر سال حج می‏گزارد و پدرانش را در مدینه، عراق و طوس زیارت می‏کند .

این خلاصه‏ای از داستان بود. البته کسانی که خواهان اطلاع دقیق‏تری هستند، می‏توانند داستان را در بحارالانوار یا منابع دیگر مطالعه کنند .


بررسی داستان از نظر متن و محتوا :

1- دلالت قصه بر تحریف قرآن:
از جمله مطالبی که در ضمن گفت‏وگوی علی بن فاضل (مجهول) با شمس الدین (مجهول) آمده است، تصریح به تحریف قرآن است. یعنی کسی که این داستان را بپذیرد، بایستی با یک خبر که مجهول الراوی و نهایتاً خبر واحد است، قایل به تحریف قرآن باشد، حال آن که نقل قرآن، متواتر است و نص قرآن نیز به حفظ آن از هرگونه تحریف، تصریح دارد.(4) مگر آن که کسی مسلک اخباریون را داشته باشد، که با یک سری اخبار ضعیف و بی‏اعتبار همچون حدیث مذکور، مهم‏ترین سند اسلام و متقن‏ترین آن را تحریف شده بداند که این نهایت ‏بی‏فکری و کم خردی و دوری از عقل و منطق است .

آری، شمس الدین مذکور در قصه، به صراحت می‏گوید که قرآن جمع‏آوری شده در زمان خلفا، تحریف شده است .

و جمعوا هذا القرآن و اسقطوا ما کان فیه من المثالب التی صدر منهم بعد وفاة سید المرسلین صلی الله علیه و آله فلهذا تری الآیات غیر مرتبطة . (5)

چگونه می‏توان قرآن متواتر و تضمین شده را که همه‏ ائمه علیهم السلام به آن استناد می‏کردند، با چنین اخباری زیر سؤال برد؟! و آیا کسانی که چنین مجعولاتی را رواج می‏دهند، به توابع آن توجه دارند؟!

2- راوی مجهول این خبر (علی بن فاضل) که با نسبت مازندرانی از او یاد می‏شود در ضمن داستان، خود را عراقی الاصل معرفی می‏کند. گرچه محتمل است که اشتهار یک نفر در انتساب به شهر یا منطقه‏ای با اصالت او متفاوت باشد، ولی به نظر می‏رسد سازنده‏ این داستان، دچار اندکی کم حافظه‏گی شده است که یک بار، او را به نام مازندرانی و بار دیگر، عراقی الاصل معرفی می‏کنند .

3- در متن داستان آمده است:

هذا هو البحر الابیض و تلک الجزیرة الخضراء و هذا الماء مستدیر حولها مثل السور من ای الجهات اتیته و جدته و بحکمة الله ان مراکب اعدائنا اذا دخلته غرقت ... .

ولی علی بن فاضل به هنگام گزارش از جزیره، آن را دارای هفت ‏حصار می‏داند و از برج‏های محکم دفاعی آن یاد می‏کند. حال اگر این جزیره به وسیله‏ آب‏های سفید و نیروی غیبی، محافظت می‏شده، به حصارهای محکم چه نیازی داشته است؟

این مطلب وقتی بیشتر اهمیت پیدا می‏کند که توجه داشته باشیم سید شمس الدین و چندین نسل از اجداد او در آن سرزمین زندگی می‏کرده‏اند؟!!

4- در ضمن داستان، به نقل از خادمان قبه می‏نویسد: «رؤیت امام غیر ممکن است‏»، ولی در گفت وگوی با سید شمس الدین، او سخن دیگری بر زبان می‏راند و می‏گوید: «ای برادرم! هر مؤمن با اخلاصی می‏تواند امام را ببیند، ولی او را نمی‏شناسد.» حال چگونه بین غیر ممکن بودن رؤیت و دیدن مشروط می‏توان جمع کرد؟

5- در یکی از روزهای جمعه، وقتی علی بن فاضل، سر و صدای زیادی از بیرون مسجد می‏شنود و علت را از سید شمس الدین جویا می‏گردد، وی اظهار می‏دارد که سیصد نفر از فرماندهان، منتظر ظهور حضرت هستند و منتظر 13 نفر دیگرند .

بر این اساس، بایستی این سیصد نفر که از خواص حضرت هستند، نیز دارای عمرهای طولانی باشند و تا اکنون نیز در قید حیات بوده و پس از حال نیز به زندگی ادامه دهند، تا زمان ظهور فرا رسد .

آیا ما بر چنین سخن گزافی، دلیلی داریم؟ دلایل تنها در مورد امام زمان و برخی دیگر از انبیای الهی است، ولی در مورد سیصد نفر که آنان نیز چنین عمرهایی داشته باشند، دلیلی در دست نداریم .

6- به مقتضای این خبر، خمس بر شیعیان حضرت، حلال است و ادای آن واجب نیست. این مطلب، خلاف نظر فقهای اسلام از آغاز غیبت تاکنون است که ادای خمس را واجب ذکر کرده‌اند. زیرا که خمس به نیابت از امام به مصرف ترویج دین خدا میرسد و مطمئنا امام از ترویج خداپرستی و دین اسلام جلوگیری نمیکنند

7- علی بن فاضل از سید شمس الدین می‏پرسد: آیا تو امام علیه السلام را دیده‏ای؟ گفت: نه، ولی پدرم به من گفت که سخن امام را شنیده، ولی شخص او را ندیده و جدم سخنانش را شنیده و شخص او را دیده است. ولی سید شمس الدین در جای دیگر همین داستان می‏گوید:

«هر مؤمن با اخلاصی می‏تواند امام را ببیند، ولی او را نشناسد. گفتم: من از جمله‏ مخلصان هستم، ولی او را ندیده‏ام: گفت: دو بار او را دیده‏ای؛ یک بار در راه سامرا و یک بار در سفر مصر ... .

حال سؤال این است: چگونه کسی که ادعای نیابت ‏خاص دارد و از ملاقات‏های امام علیه السلام مطلع است، خود، آن حضرت را ندیده است و اظهار می‏دارد که پدرش، سخن آن حضرت را شنیده است؟

در جای دیگر داستان، ادعا می‏کند که او (امام زمان عج) پدرانش را در مدینه، عراق و طوس، زیارت می‏کند و به سرزمین ما برمی‏گردد .

معنای این سخن آن است که سید شمس الدین از سفرهای امام زمان و ورود و خروج آن حضرت نیز مطلع بوده و آن حضرت خود در جزیره‏ خضراء ساکن است. حال چگونه است کسی که چنین اطلاعات دقیقی از امام علیه السلام دارد، آن حضرت را ندیده است .

8 - آیا عدم امکان رویت امام مختص زمانی است که دشمنان آن حضرت و فرعون‏های بنی العباس فراوان بودند و هم اکنون برخی از افراد جزیره امام را میبینند ؟ مگر امامی که طی الارض است یا میتوانند فورا از نظرها ناپدید شوند ترسی از وجود افراد دارند که بود و نبود افراد دشمن باعث شود که امام از مخفیگاه خود خارج شود یا مخفی شود

9 - اگر چنین خبری و چنین جزیره ای وجود داشته و خبر آن هم به آن سرعت پخش شده چرا شیعیان و حتی دشمنان آن روزگار به محل مورد نظر هجوم نبرده اند آیا در صورت صحت داستان ، حداقل صد نفر دوست و دشمن دیگر نباید به آنجا سری زده باشند ؟



خدشه بر چهره مهدویت و امام زمان :

گذشته از اشکالات متعدد و تاریخی داستان «جزیره خضراء» ، تطبیق آن بر «مثلث ‏برمودا» علاوه بر آن که ترسیمی نادرست و غیر معتبر است؛ چهره امام زمان (عج) را نیز مخدوش می‏سازد .

آنچه در داستان «جزیره خضرا» آمده، آن است که کشتی‏های دشمنان غرق می‏شود؛ نه این که تعداد زیادی هواپیما و کشتی مسافرتی و تجاری آن هم بدون آن که خصومتی داشته باشند به قعر دریا فرستاده می‏شوند و یا از صحنه روزگار محو می‏شوند .

چنین تصوراتی، اساسا با رسالت امام زمان (عج) و سیره مهربانانه آن حضرت و پدران گرامی‏اش، در تضاد کامل است. چه این که غرق و نابود کردن اموال کسانی که خصومتی با خداوند و آن حضرت ندارند، کاری نیست که در شان پیشوایان معصوم علیهم السلام باشد .


از جمله گناهان بسیار بزرگ، در واقع نسبت دادن دروغ و افترا، به خداوند و اولیای او است . قرآن مجید در موارد متعددی، این حقیقت را بیان فرموده است: «و من اظلم ممن افتری علی الله کذبا»؛ «چه کسی ستمکارتر است از کسی که به خداوند دروغ ببندد.»

اساس داستان «جزیره خضراء»، چیزی نیست که بتوان آن را به امام زمان(عج) نسبت داد و بر حسب موازین شناخته شده، به هیچ وجه قابل اعتماد و استفاده نیست .

با وجود این همه ضعف و کاستی، متاسفانه برخی افراد ساده لوح و سطحی‏نگر، نه تنها به این نکته توجه ندارند؛ بلکه با تطبیقی بی‏جا و نامعقول، چهره امام زمان (عج) را مخدوش نموده و آن را به گونه‏ای ترسیم می‏کنند که هیچ نسبتی با شخصیت آن حضرت و پدران گرامی‏اش ندارد .

منبع : تبیان
با اندکی ویرایش

فضل بن یحیی طیبی

 توثیقات :

1. شیخ حر عاملی می‌فرماید:

« فضل بن یحیی کاتب، از شهر واسط، شخصیتی است با فضیلت و عالمی است بزرگوار، و کتاب کشف‌الغمة را از مؤلف آن (اربلی) شنیده و نقل کرده و به خط خودش آن را نوشته و مقابله و تصحیح نموده و اجازه نقل آن را نیز از مؤلف، دریافت کرده است» (54)  

2. آقا بزرگ تهرانی می‌گوید:

« اجازه داده است به او ابوالفتح اربلی و او از کسانی است که کتاب کشف‌الغمة را استنساخ کرده و اربلی کتاب را برایش خوانده و او شنیده است.»

3. به مرحوم خویی نسبت داده‌اند که بعد از آن‌که او را به عنوان دانشمندی بزرگ ستوده است، می‌فرماید:

« فضل بن یحیی در واسط به کتابت اشتغال داشته و کشف الغمة را از مؤلفش علی بن عیسی اربلی روایت کرده است. او کشف الغمة را به خط خود نوشته و با نسخة مؤلف تطبیق کرده است و در سال 691ق از صاحب کشف الغمة اجازه دریافت کرده است.»

نقد و بررسی توثیقات و تضعیفات:

1. کلام شیخ حر عاملی، توثیقی برای طیبی محسوب نمی‌شود؛ چون کلمه جلیل بر وثاقت دلالت ندارد و نیز داشتن اجازه روایت از مرحوم اربلی دلیل بر وثاقت نیست.

2. از آنچه مرحوم تهرانی گفته است، فهمیده می‌شود طیبی از شاگردان اربلی بوده و این معنا نیز نمی‌تواند وثاقت او را ثابت کند.

3. آنچه به مرحوم خویی نسبت داده شده است، در واقع کلام او نیست؛ بلکه اگر دقت شود، معلوم می‌شود وی کلام شیخ حر عاملی را بدون هیچ اظهار نظری نقل می‌کند(55)  پس این نظر مرحوم خویی نیست؛ بلکه او اصل روایت و جریان را غیر معتبر می‌داند. از آن مرحوم سؤال شده است: «در بحارالانوار داستانی است درباره جزیره خضرا که آن را علی بن فاضل به طور مفصل بیان می‌کند. در این داستان، به مسأله اباحه خمس اشاره شده است. برخی شیعیان به استناد این روایت می‌گویند: خمس در زمان غیبت واجب نیست. نظر شما در این باره چیست؟» آیت‌الله خویی در جواب می‌گوید: «روایت مذکور، اعتباری ندارد».(56) پس فهمیدیم  مجدالدین فضل بن یحیى بن على بن المظفر بن الطیبى به واسطه‏ى اجازه‏ى صاحب کشف الغمة (عیسى بن ابى الفتح اربلى) از رجال موثق شمرده مى‏شود(57)  ولى نکته‏ى مهم در این مقام، آن است که از کجا معلوم است فضل بن یحیى که در داستان جزیره‏ى خضراء به او منسوب است، همان فضل بن یحیى بن المظفر باشد که ما او را میشناسیم واز کجا معلوم شخص دیگری نیست که فقط تشابه اسمی دارد ؟

ناچار باید گفت: چون در خود نوشته، توسط نویسنده به این مطلب اقرار شده است، یابنده ناشناس، نسخه آن را به همان اسم نسبت داده است وگفته نوشته ای که یافتم مربوط به طیبی است . ولى باید توجه داشت چنین انتساب‏هایى، ارزش علمى ندارد و چنان‏که قبلا نیز گفته شد، نوشته‏اى را مى‏توان مستند قرار داد و بدان استدلال کرد که داراى سلسله سند موثق به نویسنده‏ى کتاب باشد، وگرنه هر کس نوشته‏اى مى‏نوشت (چنان‏که برخى نوشتند و وارد اخبار کردند) و آن را به شخص مورد وثوقى نسبت مى‏داد، مثلا مى‏گفت این نوشته‏ى زرارة بن اعین یا محمد بن ابى عمیر و . . . مى‏باشد .احتمال دو نفر بودن از بیان میرزا عبدالله افندی معلوم می شود. او می گوید: «حق این است که هر دو یک نفرند. »(58).پس یکی بودن آن ها -آن طور که میرزا عبدالله گفته -جای بحث دارد و میرزای افندی هم دلیل خود را بر آنچه آن را حق دانسته، بیان نکرده است

نکاتی دیگر  درباره سند :

علاوه بر این‌ها چند نکته دیگر درباره سند این داستان وجود دارد:در زمان‏هاى گذشته و قبل از عصر رواج چاپ، آن چه موجب اعتماد به نسخه‏هاى مکتوب خطى مى‏شد، اجازه‏اى بود که مؤلف با واسطه یا بدون آن، به افراد شناخته شده مى‏داد . براى نمونه، مرحوم مجلسى قدس سره در مجلدات آخر کتاب بحارالانوار به ذکر اجازه‏هاى خود براى نقل از کتاب‏ها مى‏پردازد و بدین ترتیب، نقل خود از کتاب‏هاى آنان را مستند مى‏سازد .ولى نوشته‏ى جزیره‏ى خضراء:

الف : هیچ ارتباط مستندى با نویسنده‏ى آن ندارد .

ب : هیچ مدرکى که صحت انتساب نوشته را به عالم فضل بن على طیبى کوفى نشان دهد، وجود ندارد .

ج : یابنده‏ى ناشناس نسخه ( کسى که مى‏گوید من جزوه را به خط فضل بن على طیبى کوفى یافتم و آن را استنساخ کردم)، معلوم نیست چه کسى است تا بتوان نسبت‏به وثاقت‏یا عدم وثاقت او ابراز نظر کرد . این شخص از نظر ما ناشناخته و اسم و نسب و خصوصیات دیگر او ،کاملاً مجهول است . با یک نظر اجمالی به ابتدای روایت می فهمیم که او که به طور قطع مرحوم مجلسی نیست ، چرا که ایشان با صراحت فرمودند: که تنها به نقل از رساله متداول بسنده کرده است و به دنبال صاحب رساله نگشته است تا وضعیت او را مشخص کند.

د : تشخیص این فرد نامعلوم، که می‌گوید: «این خط، عین خط طیبی است» محل تردید و غیرقابل اعتماد است. زیرا طیبی، صد سال پیش از او فوت کرده بوده است. واین شخص ناشناس چگونه خط طیبی را شناخته ؟!! آیا خط طیبی که صد سال پیش از او فوت کرده بود تا این حد برای مردم متداول و شناخته شده بود که این مرد ناشناخته نیز آن را می شناخته است؟ شاید واقع مطلب براین شخص، مشتبه شده باشد به این جهت که مثلاً وقتی که دیده طیبی، این داستان را روایت می کند، فکر کرده لابد کاتب آن هم اوست در صورتی که بین این دو امر ، ملازمه ای نیست.

نتیجه :

این داستان از نظر سند مورد خدشه است و هیچ راهی برای تصحیح و جبران آن به نظر نمی‌رسد.

بنابراین، برداشت‌ها و اظهارات بعضی از معاصران( 59 )  در مقام تقویت و تأیید قصه جزیره خضرا، مورد مناقشه و ایراد‌های جدی است و مطالبی را که به بزرگان ما نسبت داده، کاملاً دور از واقع است. 

بررسی سندیت داستان جزیره خضرا نقل انباری :

ب. مصادری که داستان انباری را نقل کرده‌اند

1- کتاب تعازی تالیف محمد بن علی علومی

1. مرحوم نوری در جنة المأوی(60 ) و نجم الثاقب(61)  

2. شیخ زین الدین بیاض عاملی در الصراط المستقیم(62)  آن را به صورت مختصر آورده است؛

3. ابن طاوس در جمال الاسبوع؛

4. سید نیلی در کتاب السلطان المفرِّج عن اهل الایمان؛

5. مرحوم جزایری در انوار نعمانیة.

 بررسی مصادر و نقل‌های داستان انباری :

درباره این داستان باید گفت تمام ناقلان، آن را از کتاب فی التعازی عن آل محمد صل الله علیه و آله و سلم و وفات النبی صل الله علیه و آله و سلم تألیف ابوعبدالله محمدبن علی العلوی الحسینی، نقل کرده‌اند.نسخه‏ای از این کتاب، در خزانه رضوی  علیه السلام  بوده و محدث نوری، آن را استنساخ کرده است.  این کتاب را، شریف ابوعبدالله محمدبن علی‌بن الحسن‌بن عبدالرحمان، در سال 443، برای ابوالحسین زید‌بن ناصر الحسینی روایت کرده است.(63)بنابراین، تألیف کتاب، در نیمه نخست قرن پنجم بوده است.  مؤلِّف کتاب، هم عصر سیّد رضی، بوده است. صاحب الذریعة می‏نویسد: «نسخه مطبوع تاریخ بغداد، روایت صاحب کتاب التعازی است و مشایخ او در این نقل، ابی اسحاق ابراهیم‌بن احمد‌بن محمد معدل طبری است که شریف رضی نیز قرآن را نزد او قرائت کرده است».( 64 )نتیجه این که کتاب تعازی در قرن پنجم (سال 443 هـ.ق) روایت شده، ولی نقل داستانی که در پایان کتاب آمده، مربوط به سال 543 است؛ یعنی، یک صد سال، میان تألیف کتاب و داستانی که در آن نقل شده، فاصله است.

 مسلّم است که این داستان را استنساخ کنندگان، در پایان کتاب آورده‏اند و هیچ ارتباطی به متن کتاب ندارد.

 قرینه دوم، عبارت الذریعه است که می‌فرماید: «الحق بآخره»؛ یعنی این داستان جزء کتاب التعازی نبوده و بعدها به آن ضمیمه شده است؛ پس معلوم نیست این جریان برای کیست و چه کسی آن را به آخر کتاب التعازی افزوده است.ممکن است تصور شود که لابد تاریخ نقل داستان، اشتباه است و داستان در 443 نقل شده، ولی به طور اشتباه، 543 نوشته شده‏است.  این سخن، به دلیل‌های گوناگون، مردود است.

 1. تاریخ‏ها، با حروف نوشته شده‏اند، نه اعداد و چنین خطای فاحشی در نوشتار، بسیار بعید است

 2. راوی اصلی داستان «انباری» در سال 443، نه فقط به دنیا نیامده بود، بلکه چه بسا پدر و مادر او نیز هنوز به دنیا نیامده بودند.

 3. «ابن هبیره» که نام کامل او «یحیی بن محمد ابوالمظفر» و وزیر چند خلیفه عباسی بوده و داستان مورد بحث در جلسه او اتفاق افتاده، متولّد 490 قمری و متوفای 560 قمری است.( 65)

وی در سال 544 قمری به وزارت مقتضی لأمرالله رسید.( 66)  

 همچنین علامه محقق ،شیخ آقا بزرگ تهرانی،در صحت روایت مذکور تشکیک کرده چنین مینویسد :

(این داستان درآخر یکی از نسخه های کتاب تعازی تالیف محمد بن علی علومی مرقوم بوده است پس علی بن فتح الله کاشانی ،گمان کرده است که داستان مرقوم ،جزو آن کتاب است در صورتی که اشتباه کرده  وممکن نیست داستان جزو آن کتاب باشد زیرا یحیی بن هبیره وزیر که این قضیه درمنزلش اتفاق افتاده در تاریخ 560وفات کرده ومولف کتاب تغازی دویست سال بروی تقدم داشته است علاوه برآن درمتن داستان نیز تناقضاتی دیده میشود زیرا احمد بن محمد یحی انباری که ناقل داستان است میگوید : وزیر از ما پیمان گرفت که داستان مذکور برای احدی نقل نکنیم ما هم به عهد خود وفا کردیم وتا زنده بود برای هیچ کس ابراز ننمودیم بنابراین آن داستان بعد از تاریخ وفات وزیر یعنی 560 اتفاق افتاده باشد در صورتی که درمتن داستان عثمان بن عبدالباقی میگوید : احمد بن یحیی انباری داستان را در تاریخ 543برای من حکایت کرد (67)  ثانیاً، در سند این داستان باید درباره دو نفر بحث شود: 1-  کسی‌که این داستان برای او اتفاق افتاده و خودش جزیره را دیده است2-  کمال الدین انباری (کسی‌که داستان را شنیده و اولین ناقل آن است).

 1-  کسی‌که داستان برای او اتفاق افتاد: بزرگ‌ترین اشکال در سند داستان انباری، از همین جا آغاز می‌شود؛ زیرا اولاً، هیچ کس اسم او را نمی‌داند و فقط گفته شده او میهمان عون‌الدین هبیره  وزیر(68)  بوده و نزد او از احترام خاصی برخوردار بوده است. ثانیاً، این شخص یک نصرانی بوده که با دیدن آنهمه جریان مسلمان نشده وبر نصرانیت خود باقی مانده  است و همین باعث می‌شود اعتماد ما به نقل او کم یا سلب شود؛ زیرا امکان جعل، قوّت می‌گیرد.

2-  کمال الدین انباری: ظاهراً مجهول است و در کتب شیعه و سنی ذکری از او نیامده است. البته شاید همان ابوالبرکات ادیب باشد که سال 513ق متولد شد و در 577ق وفات یافت؛ ولی اولاً توثیقی از عامه و خاصه ندارد و ثانیاً کسی این جریان را به او نسبت نداده است.( 69 ) از طرفی سید بن طاوس، قصه را نقل نکرده، بلکه عبارتی را نقل می‌کند که برخی از آن چنین برداشتی کرده‌اند که او به این داستان اعتنا داشته است. او می‌گوید: روایتی با سند متصل یافتم پیرامون اینکه امام مهدی ـ صلوات الله علیه‌ـ فرزندانی دارد که آنان متولیان امور در کشورها و مناطقی از دنیا می‌باشند و این فرزندان از نظر اخلاق و کمال در بالاترین مقام هستند(70)  محدث نوری از این عبارت استفاده می‌کند که منظور ابن طاووس، جزیره خضرا است؛ لذا می‌گوید: « و ظاهراً بلکه به طور یقین، اشاره به این روایت دارد و خدا عالم است‌» .(71)

اشکالی که این‌جا به نظر می‌رسد، این است که زمان حیات سید بن طاووس بعد از قصه اول (طیبی) بوده و در هر دو قصه، بحث اولاد مهدی آمده است. این که منظور سید، قصه دوم بوده است، ادعایی بدون دلیل است؛ بلکه برخلاف آن دلیل داریم؛ پس نمی‌توان گفت سید این داستان را پذیرفته است.

پس این داستان هم دارای سندیت محکمی نیست .

در نوشتار بالا مطمئن شدیم که داستان جزیره خضرا داستانی است که نه تنها سندیت محکمی ندارد بلکه جعلی بودن آن قوت بسیاری دارد !!!به گونه ای که بسیاری از علما ودانشمندان آن را داستانی تخیلی ودور از واقعیت میدانند

در مقاله بعدی سعی میشود این داستان را از لحاظ محتوا بررسی کنیم ونشان دهیم که مواردی در محتوای این داستان وجود دارد که جعلی بودن آن را فریاد میزنداز آن جمله اعتراف در داستان به تحریف قرآن !!!

 

                                                 ادامه دارد ................    

 مقالات  جامع در مورد امام زمان 

منابع وپینوشتها :

1- به نقل از: ناجی النجار، جزیره خضرا و تحقیقی پیرامون مثلث برمودا، ترجمه و تحقیق علی اکبر مهدی‏پور، چاپ ششم، قم، مؤلف، 1411 ق، صص 52 ـ 54

2 ^{محدث نوری, نجم الثاقب, باب هفتم, حکایت 37.} و برخی به اشتباه، این نقل را نیز به علامه مجلسی نسبت داده‌اند

3- ر . ک : جزیره‏ى خضراء در ترازوى نقد، علامه جعفر مرتضى عاملى; جزیره‏ى خضراء تحریفى در تاریخ شیعه، غلام‏رضا نظرى .

4- ^{. ر.ک:  مجتبی کلباسی، «بررسی افسانه جزیره خضراء»، فصلنامه انتظار، شماره 1، 2، 3، 4. (در تدوین این پاسخ ... شد.}

5- ^{علامه مجلسی, بحار الانوار, ج52، ص 159.}  

6-  ^{محدث نوری, نجم الثاقب, باب هفتم, حکایت 37. به رغم این که ایشان حکایت را از بحار الانوار نقل کرده, ولی تفاوت‌های فراوانی با نقل علامه مجلسی دارد.}

7- بحارالانوار، ج53، ص213-221؛ نجم‌الثاقب، ص300-380

8- ناجی النجار، جزیرة خضراء، ترجمه و تحقیق علی‌اکبر مهدی‌پور، ص185، چ8، قم، رسالت، 1376

9- الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج5، ص106، چ3، بیروت، دارالاضواء، 1403ق

10- محدث نوری، نجم الثاقب، ص296، ج2، قم، جمکران، بی‌تا.

11- مقابیس‌الأنوار، ص11و16

12- روضات الجنات، ج4، ص217 و298.

13- کفایة الموحدین، ج3، ص390. 

14- مراجعه شود به  (دراسة فى علامات الظهوروالجزیرة الخضراء) سید جعفر مرتضى عاملى/ 263

15- الذریعه، ج5، ص106؛و  ج4، ص94؛ و ج1، ص109

16- الذریعه، ج4، ص93

17- امل الآمل، ج1، ص121؛ سید حسن صدر، تکمله امل الآمل، ص291؛ ریاض العلماء، ج3، ص441، اعیان الشیعه، ج8، ص208 .

18- ترجمة الجزیره الخضراء للمحقق الکرکی کما حکی عن صاحب الریاض.

19- مطبوع بالهند و مصدّر باسم السلطان شاه طهماسب الصفوی... و الجزیرة هو تألیف فضل بن یحیی الطیبی کتب فیه مارواه له الشیخ زین الدین علی بن فاضل المازندرانی فی سنة 699 مما شاهد فی تلک الجزیرة و أورد ترجمته السید میرشمس الدین محمدبن میراسدالله التستری فیما کتبه بالفارسیة فی اثبات وجود صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، الذریعه، ج4، ص93.

20- الذریعه، ج4، ص94

21- الذریعه، ج5، ص106]  ولعل هذه الترجمة (ترجمه کرکی) هی التی ادرجت فی طی رسالة شمس الدین محمد بن اسدالله أو أنها ترجمة للسید شمس الدین محمد نفسه أدرجها فی رسالته.همان، ج5، ص106.

22- وجدت رسالة مشتهرة بقصة الجزیرة الخضراء فی البحر الأبیض احببت ایرادها لاشتمالها علی ذکر من رآه و لما فیه من الغرائب و إنما أفردت لها باباً لأنی لم أظفر به فی الاصول المعتبرة و لنذکرها بعینها کما وجدتها، بحارالانوار، ج52، ص159، چ2، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.

( علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 21، ص 390، انتشارات دار التعارف (لبنان))

23- شیخ حر عاملی، اثبات الهداة، ج3، باب33 ص707.

24- اثبات الهداه ، باب33 ، ح3 ، ص707

25- امل الآمل ، ج1 ، ص141

26- امل الآمل ، ج2 ، ص 217 و 218 .

27- کشف الغمه ، ج3 ، ص 344

28- البته اگر علت عدم اعتماد او به روایت جزیره این باشد که خود آن را کشف کرده ، یا جهات دیگری باشد ، که به برخی از آن ها اشاره شد و به برخی دیگر هم اشاره می شود، دیگر نمی توان عدم اعتماد او را به روایت جزیره ، قرینه گرفت که او فضل بن یحیی را دو نفر یا یک نفر می دانسته است .

29- هذا مضافاً الی الاجماعات المنقولة الکثیرة جداً المتأیّدة بالآثار و الاعتبار التی أشرت إلیها فی الرسالة (مع أن المنقول بخبر الواحد یشمله مادل علی حجیة خبر الواحد) و من الآثار حکایة المازندرانی الذی وصل إلی جزیرة الصاحب عجل الله تعالی فرجه الشریف و هی تنادی بالاختصاص بالإمام و منصوبه،الحاشیه علی مدارک الاحکام، ج3، ص187، چ اول، آل البیت.

30- و فی قصة جزیرة الخضراء و البحر الابیض ... ما یدل علی فضل عظیم للسید ... و هذه مرتبة جلیلة لایعادلها شئٌ لو صح النقل، وحید بهبهانی، الفوائد الرجالیة، ج 3، ص 136، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

31- مجالس المؤمنین، ج1، ص 78 و 79

32 - الذریعه، ج5، ص106؛ ج4، ص94؛ ج1، ص109

33- و هی رسالة جلیلة یجب علی المؤمنین محافظتها، الذریعة، ج5، ص106.

34- و هی رسالة جلیلة یجب علی المؤمنین محافظتها، الذریعة، ج5، ص106

35- الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج5، ص106، چ3، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.و  (10)، مجالس المؤمنین، ج1، ص 78 و 79

36- بحارالانوار، ج 1، ص 10 

37- بحارالانوار، ج52، ص159

38- بحارالانوار، ج1، ص10.

39- تکمله امل الآمل، ص365؛ بحارالانوار، ج 1، ص 10 و 30 .

40- بحارالانوار، ج1، ص30 

41- بحارالانوار، ج53

42- تکمله امل الآمل ، ص 365 .

43- و هی رسالة جلیلة یجب علی المؤمنین محافظتها، الذریعة، ج5، ص125

44- تبصره الولی، ص243

45- ریاض العلماء ، ج4 ، ص175 

46- نوری ، مقدمه ی کتاب کشف الاستار ، ص19 .

47- معالم الجدیده للاصول، ص82 و 83

48- نجم الثاقب، ص296؛ ریاض العلما، ص175.

49-  سید جعفر مرتضی عاملی، جزیره خضراء در ترازوی نقد، ص186، چ3، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1377ش

50- یا سیدی انا من جمله عبیده المخلصین و لارأیته، تستری این تعریف‌ها را بر ساده لوحی حمل کرده و گفته است: «شاید او در اوج بیماری و تب بوده است؛ چون خودش به مریضی اقرار کرده و شاید در خواب دیده باشد» (بحارالانوار، ج52، ص172).

51- جعفر سبحانی، کلیات فی علم الرجال، چ3، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1414ق، ص152.

52- ^{سیّد جعفر مرتضی, جزیرة خضرا در ترازوی نقد, ترجمة: محمد سپهری, ص186.}

53- این دو بزرگوار، از رجالیان بزرگ و هر دو، در علم رجال صاحب تألیف هستند؛ اما هیچ‌کدام به علی بن فاضل و داستان او اشار‌ه‌ای نکرده‌اند.

54- شیخ مجدالدین الفضل بن یحیی بن علی بن المظفر بن الطیبی الکاتب بواسط فاضل عالم جلیل یروی کتاب کشف الغمة عن مؤلفه علی بن عیسی الاربلی کتبه بخطه و قابله و سمعه عن مؤلفه و له منه اجازة سنة 691...، شیخ حر عاملی، امل‌الآمل، تحقیق سیداحمد حسینی، ص218، بغداد، مکتبة الاندلس، 1404ق.

55- سید ابوالقاسم خویی، معجم رجال الحدیث، ج13، ص316، چ5، بی‌جا، بی‌نا، 1413ق.

56- «الروایة المذکورة لیست معتبرة و قد وردت الروایات المعتبرة ایضا لکن لم یکن مفادها الحلیة للمکلف بأداء الخمس...»، المسائل و ردود، ص125، مسأله 351

57- کشف الغمة، ج 1، ص 445

58- ریاض العلماء ، ج4 ، ص377

59- فاضل معاصر، حجت‌الاسلام مهدی پور

60- بحارالانوار، ج53، ص213

61- نجم‌الثاقب ، ص300ـ380.

62- الصراط المستقیم، علی‌بن یونس عاملی، ج2، ص264، بی‌جا، المکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا.

63-  ^{آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج 4، ص 205.}

64 - ^{آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج 4، ص 205.} 

65- ^{. کامل ابن اثیر، ج 11، ص 321.}

66-  ^{الکامل، ج 5، ص 146.}

67- دادگستر جهان ابراهیم امینی ص 207

68- نام او یحیی بن هبیره و از اهالی دجیل است. در سن کودکی وارد بغداد شد و به درس پرداخت و پس از قبول مسؤولیت‌‌های متعدد بالاخره از طرف سلطان مسعود سلجوقی به سمت وزارت تعیین شد. وی، آثار و کتاب‌‌های متعددی دارد. در سال 555ق در بغداد درگذشت و همان‌جا به خاک سپرده شد (وفیات الاعیان، ج6، ص243).

69- ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج21، ص113، ج9، بیروت، مؤسسة الرساله، 1413ق؛ وفیات الاعیان، ج3، ص139.

70- و وجدت روایة متصلة الإسناد بأنّ للمهدی ـ صلوات الله علیه‌ـ أولاد جماعة ولاة فی أطراف بلاد البحر علی غایة عظیمة من صفات الأبرار، بحارالانوار، ج53، ص220.

71- و الظاهر بل المقطوع أنه إشارة إلی هذه الروایة و الله العالم، نجم‌الثاقب، ص296.

 

8- موضوع گیری سید شبّرو داستان جزیره خضراء :

 درباره کتاب سید شبّر: اولاً این کتاب به دست ما نرسیده و یکی از معاصران او ضمن شرح حال و آثار وی کتاب جزیره خضراء را نام برده است. این، دلیل بر قبول آن داستان نیست؛ زیرا معلوم نیست مرحوم شبّر در مقام قبول و تأیید داستان بوده است یا در مقام ذم و رد آن. ثانیاً اشکال دیگر این‌که معلوم نیست کدام قصه را نقل کرده است. شاید قصه انباری را نقل کرده است که اشکالات کمتری در پی دارد.

کتاب جلاء‌العیون اثر مرحوم شبّر در اصل، ترجمه و شرح کتاب جلاء‌العیون مجلسی است و کتاب مستقلی به شمار نمی‌آید .(43) هرچند این داستان در متن فارسی جلاء‌العیون نیامده و از اضافات و شروح مرحوم شبر است.

 9- سید هاشم بحرانی و جزیره خضراء :

طرفداران داستان عنوان میکنند که سید هاشم بحرانی (از معاصران مجلسی) این داستان را در کتاب خود آورده و در نقل داستان می گوید : «بعضی از بزرگان فرموده اند که این حدیث رابه خط شیخ فضل بن طیبی ... یافته ایم. » (44) در پاسخ باید گفت این جمله هم مانند عبارت مرحوم مجلسی دلالت ندارد براین که مرحوم بحرانی مستقیماً از راوی شنیده باشد. بر فرض این که بپذیریم مرحوم بحرانی مستقیماً از راوی شنیده است این سؤال مطرح می شود که چگونه بحرانی(ره) او را دیده و داستان را بدون واسطه از او شنیده ولی مرحوم مجلسی او را ندیده است با این که بحرانی و مجلسی هر دو، در یک زمان می زیسته اند . دیگر این که به چه علت مجلسی(ره) به نقل از یک رساله ی متداول بسنده کرده و راجع به نویسنده و صاحب آن تحقیق نفرموده اند تاحقیقت داستان را از او شفاهاً سؤال کند .در صورتی که شخصیت علامه مجلسی وتحقیق وتفحص وافر  ایشان در موضوعات مختلف برماکاملا  آشکار است.!! و اما در مورد نسخه و نقل مرحوم بحرانی (که ایشان از مجلسی نقل نکرده اند) باید اعتراف کنیم: این کشف جدایی است که توسط خود بحرانی صورت گرفته است. و البته ما بعدا به اختلاف بین این دو نسخه اشاره خواهیم کرد. علاوه بر این که فرد مدعی کشف داستان، در هر دو نسخه، آن را از خط «فضل بن یحیی طیبی»نقل می کند و جالب این که خود این مدعی در هر دو نسخه (مجلسی و بحرانی) مجهول است .

10- میرزا عبدالله اصفهانی (افندی) و جزیره خضراء:

 میرزا عبدالله اصفهانی (افندی) جزیره خضراء را در کتاب ریاض‌العلماء نقل کرده است. اما اوهم آن را از کتاب عالامه مجلسی گرفته  هر چند که ظاهراً افندی اولین کسی است که برای علی بن فاضل شرح حال نوشته است ولی مشخص است که او در شرح حال علی بن فاضل تنها بر داستان جزیره ی خضرا، اعتماد کرده است،(45) در صورتی که نقل این روایت، برای اعتماد به علی بن فاضل کافی نیست مخصوصاً در نظر گرفتن این که مرحوم علاّمه و ابن داود -رحمهما الله -از معاصران علی بن فاضل بوده و مع الوصف راجع به او هیچ شرحی ننوشته اند.

  11-مرحوم نهاوندی وجزیره خضراء :

 صاحب العبقری الحسان (مرحوم نهاوندی) که علی بن فاضل را توثیق کرده، از معاصران است. وی از کجا چنین اوصافی را برای علی بن فاضل که در قرن پنج و شش بوده احراز کرده است؟ اگر از طریق داستان باشد که این، دور است و اگر از طریق دیگری است، آن طریق چیست؟ آیا کلام و نظر گذشتگان است؟ این نیز نمی‌تواند صحیح باشد؛ زیرا چنین چیزی در کتب رجالی وجود ندارد و کسی متعرض شخصیت او نشده است.

 دوران رواج داستان جزیره ی خضرا  :

با توجه به بزرگانی که از داستان جزیره ی خضرا سخن گفته و آن را در نوشته های خود آورده اند -که بیان آن گذشت -و هم چنین با توجه به دوران رواج و انتشار این داستان، می فهمیم که چرا مرحوم کاشف الغطاء -قدس سره - آن را از داستان های اخباریین به حساب آورده اند. (46) چون یکی از نکات بدیهی و روشن و هم چنین یکی از صفات ویژه ی این دوران اشتیاق زیاد برای جمع آوری و تدوین اخبار بوده است؛ دورانی که وسیع ترین و شاخص ترین مجموعه های حدیثی شیعه مانند:وسائل، وافی، بحارالانوار، عوالم، تفسیر برهان، تفسیر نورالثقلین تدوین شده است. (47) باز در همین دوران است که کتاب فقه الرضا مشهور می شود در حالی که قضیه ی این کتاب معروف است. بنابراین، ادعای این که علما آن را قبول کرده اند بر فرض صحت، هیچ سودی ندارد، زیرا صرف این که علما مطلبی را گفته اند و یا در جایی نوشته اند دلیل این نیست که آن را پذیرفته اند و یا مورد تأیید قرار داده اند.ولی بر حسب ظاهر، علمای بزرگواری که این داستان را نقل فرموده اند آن را از مرحوم مجلسی گرفته اند، چرا که گروهی از آن ها - آن طور که بی واسطه یا به وسیله نقل از آن ها ملاحظه کردیم - مانند مرحوم فیض در نوادر و حر عاملی در کتاب اثبات الهداه و سید جزایری در ریاض الابرار و محدث بحرانی در کشکول خود و سید شبر در جلاء العیون همگی تصریح کرده اند که این داستان را از مرحوم مجلسی نقل می کنند. درحالی که گروهی دیگر از روایت کنندگان داستان، مانند: افندی در ریاض العما و شریف فتونی عاملی در ضیاءالعالمین و شیخ بحرانی در العوالم و میرزا عبد الحسین نصیری در تفسیر خود، و میر محمد لوحی در کفایه المهتدی همگی-غیر از دو نفر آخری که از معاصرین مجلسی به شماره می روند -از شاگردان مرحوم مجلسی می باشند. در نتیجه نقل همه ی آن ها به مرحوم مجلسی وکشف او بر می گردد.

این‌که برخی چون علامه مجلسی و دیگران آن را نقل کرده‌اند نیز نمی‌تواند دلیل بر قبول آن باشد و مؤید این مطلب، این است که علامه مجلسی آن را جداگانه (و در باب مستقل) نقل کرده است.و آن را بی اعتبار دانسته  است .

 بررسی مصادری که داستان را نقل کرده اند :

در این داستان، شناخت دو نفر برای ما دارای اهمیت است و باید شرح حال آن‌ها بررسی شود: علی بن فاضل مازندرانی و فضل بن یحیی طیبی.

علی بن فاضل مازندرانی در هاله ای از ابهام :

 توثیقات :

گفته میشود که بعضی از معاصران یا قریب به معاصران، او را توثیق کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- مرحوم نهاوندی می‌نویسد:

او دانشمندی بزرگوار، مردی پرهیزگار و در زهد و تقوا، یگانه روزگار است.

2-  مترجم کتاب جزیره خضرا در فضیلت و وثاقت علی بن فاضل می‌نویسد:

« همین بس که فقیهی چون وحید بهبهانی، طبق نقل او فتوا داده است و دانشمندی چون حر عاملی، داستان او را در کتاب عقیدتی اثبات‌‌الهداة آورده و علمای رجال و تراجم، چون بحرالعلوم و اسدالله شوشتری و سید عبدالله شبر و صاحب روضات به داستان او استناد کرده‌اند و فقیهی چون شهید اول، داستان او را نوشته و فقیه دیگری چون محقق کرکی، آن را ترجمه کرده است و محدث مجلسی و میرزا عبدالله افندی و نوری داستان را در کتب خود آورده و تقوا و پرهیزکاری او را ستوده‌اند.» (48)

 قبلا بابررسی کتب ونظرات مختلف متوجه شدیم که کسی او را تصدیق نکرده بلکه اکثرا داستان اورا بی اعتبار دانسته اند و کسانی هم که داستان را ذکر کرده اند درصدد تایید آن نبوده اند

 تضعیفات :

اولاً، بعضی دیگر نیز او را تضعیف کرده اند. ظاهراً احدی از معاصران علی بن فاضل، او را توثیق نکرده است. آری؛ کسانی او را توثیق کرده‌اند که صد سال پس از او آمده‌اند. ظاهراً مدرک توثیق نیز خود داستان باشد و این، مستلزم دور باطل است.

سید جعفر مرتضی می‌نویسد:

« احدی از معاصران وی، او را توثیق نکرده‌اند، و فقط بعضی از کسانی که صد سال پس از او آمده‌اند، او را توثیق کرده‌اند. ظاهراً دلیلشان هم خود روایت جزیره خضرا است » (49)  

از طرفی این علی بن فاضل در طول داستان تلاش زیادی برای اثبات برخی از فضایل به نفع خودش دارد و این نکته از متن گفتارش با سید شمس الدین، آن جا که از ملاقات با امام سخن می گوید، به روشنی معلوم می شود :«ای سرورم، من یکی از بندگان مخلص آن حضرت هستم با این همه امام را ندیده ام. (50)   بعد سید شمس الدین به من فرمود : چرا، تو او را دو مرتبه دیده ای ... » و آن دو مرتبه را برایش توضیح می دهد .علاوه بر این، همه ی روایت در صدد اثبات یک فضیلت بی نظیر برای اوست و آن این که او خدمت کسی رسیده که دیگران نرسیده اند و هم چنین در صدد اثبات عنایت و توجه امام به اوست

این خود منشأ شبهه در اعتبار او می‌باشد؛ چنان‌که امام خمینی قدسره به این مبنا اشاره کرده است (51 )

  از جمله نکات جالب توجه این که در خود روایت به صراحت آمده است: علی بن فاضل، داستان را از شروع تا پایان، در حضور طیبی و گروهی از علمای حلّه و اطراف آن، که برای زیارت شیخ آمده بودند، توضیح می دهد. امّا ـ با وجود این ـ ما هیچ یک از علما را به غیر از طیبی نمی‌شناسیم که به طور مستقیم یا با واسطه، روایت یاد شده را نقل کرده باشند.(52) در صورتی که از آن ها انتظار می رود تا آن را در شهر ها و در بین مردم منتشر ساخته باشد و این داستان جالب را نقل مجالس و محافل کنند، زیرا در این حکایت، جایگاه وجود امام زمان(عج) و فرزندانش در یک موضع استثنایی و پیچیده، تعیین شده است .هم چنین ما انتظار داشتیم مردم گروه گروه به زیارت قهرمان این کشف عجیب، نایل شوند و به او تبرک جویند و تلاش کنند داستان را مستقیماً از خودش بشنوند و در کتاب های دیگر ثبت کنند و دانشمندان هم با آوردن نام او و داستانش، در کتاب های رجالی و غیر رجالی خود، تبرک بجویند .اما هیچ یک از این حوادث رخ نداد و تنها فردی که آن را نقل کرده، «طیبی کوفی» است. البته این نقل هم توسط فرد ناشناس، آن هم در بین اوراقی در میان گنجه ای از کتاب ها کشف شده است و عجیب این که نویسنده ی ناشناس داستان هم، به خاطر خط معروف و مشهورش، توسط این مرد ناشناس، شناخته وکشف شده است! عدم ذکر نام راوی مذکور، در کتاب‌های رجال عالمان برجسته‌ای که معاصر وی بوده‌اند، مانند: علامه حلی و ابن داوود(صاحب کتاب رجال ابن داود که تالیف کتابش در سال 707 هـ . ق به پایان رسیده است) و اینکه هیچ نامی از او در این کتاب‌ها به چشم نمی‌خورد و هیچ کدام از آنها حتی یک کلمه درباره ی او سخن نگفته اند عجیب است حال آنکه مساله مهمی بوده است (53)   در حالی که اگر این حکایت، صحیح باشد، بیان آن به گونه‌ای است که طبعاً می‌بایست معاصرینش را تحریک نماید تا آنرا در زمره دلایل امامت و حضور امام(ع)، در مجامع و تألیفاتشان بیاورند؛ زیرا مطالبی کم اهمیت‌تر از این را نقل کرده‌اند. حال آن که خبر جنجالى او که علاوه بر جنبه‏هاى حساس کلامى، داراى ابعاد فقهى نیز هست، طبیعتا مى‏بایستى انعکاس گسترده‏اى در محافل علمى و دینى آن زمان داشته باشد وقتی می بینیم دانشمندان اسلامی، مطالب و داستان های کم اهمیت تری را در نوشته هایشان آورده اند ولی این داستان را نادیده انگاشته اند، پی می بریم که شاید آن را دروغ و باطل به حساب آورده اند و یا آنکه روایت را نشنیده‌اند، و یا آنکه اصولاً در زمان آنها چنین روایتی هنوز ساخته نشده بوده است!

در کتب علامه مجلسی، افندی و نوری، کلامی که بر ستایش علی بن فاضل مازندرانی  دلالت داشته باشد، نیافتیم.از طرفی  راوى مجهول این خبر (على بن فاضل) که با نسبت مازندرانى از او یاد مى‏شود در ضمن داستان، خود را عراقى الاصل معرفى مى‏کند . گرچه محتمل است که اشتهار یک نفر در انتساب به شهر یا منطقه‏اى با اصالت او متفاوت باشد، ولى به نظر مى‏رسد سازنده‏ى این داستان، دچار اندکى کم حافظه‏گى شده است که یک بار، او را به نام مازندرانى و بار دیگر، عراقى الاصل معرفى مى‏کنند ..پس وقتی ما این نکات را مورد توجه قرار می دهیم و بر آن، این حقیقت را بیفزاییم که هیچ یک از معاصران علی بن فاضل ،او را توثیق نکرده و مورد اعتماد ندانسته اند و فقط کسانی او را قابل اعتماد دانسته اند که صدها سال پس از او زیسته اند و جالب این که، دلیل و مستند آن ها در اعتماد به او، ظاهراً خود روایت جزیره ی خضرا است . با توجه به این نکات، نتیجه می گیریم که: اطمینان به صحت آن چه او برای ما نقل می کند امکان ندارد، چون احتمال می دهیم اصل قضیه و ریشه داستان، از بافته های ذهن اوست که برای رسیدن به شهرت یا برای نایل شدن به اهداف دیگری آن را ساخته است، هم چنان که در طول تاریخ، نمونه های آن را مشاهده کرده ایم .همه ی این احتمالات وجود دارد و هم ی آن ها، ما را به شک در این داستان و راوی آن فرا می خواند. شایدکسی بگوید که شخصیت های برجسته ی دیگری هم وجود دارند که نویسندگان معاصر آن ها، نامشان را در کتاب های رجالی خود نیاورده اند و شاید نسبت به این راوی نیز همین مسئله اتفاق افتاده باشد. ولی ما با دقت متوجه می شویم که این پاسخ در حقیقت تلاش بیهوده ای است، زیرا این چنین شخصیت هایی اگر چه در بعضی از کتابهای دیگری که در همان زمان تألیف گردیده، به قلم آمده و مطرح شده اند.یا این که حداقل، مورد اعتماد بودن آن ها با قراین و شواهدی غیر از آنچه خود آن ها راجع به خودشان گفته اند ثابت شده است، بر خلاف علی بن فاضل، یک داستان منحصر به فرد نداشته اند که کتاب های معتبر تاریخ، مانند آن را ثبت و ضبط نکرده باشند.

آری، همین که معاصران علی بن فاضل، داستان او را نادیده انگاشته اند و هیچ گونه خبری از آن نداده اند باعث برانگیخته شدن شک و بدگمانی جدّی ما نسبت به او می شود.

 

 

 

بررسی منابعی که داستان جزیره خضراء را نقل کرده‌اند:

از آن‌جاکه کثرت نقل، دلیل یا مؤید قوی بر اعتبار آن است و اگر قضیه‌ای زیاد نقل شده یا در بحث‌‌های رجالی یا فقهی به آن استناد شده باشد و مورد تایید قرار گرفته باشد ، دلیل بر اعتماد و اعتنای به آن است، یکی از راه‌‌های بررسی صحت و سقم داستان می‌تواند کنکاش در مصادری باشد که آن را نقل کرده‌اند. اگر مصادر معتبری که آن را نقل کرده‌اند زیاد باشد، این می‌تواند دلیلی ـ یا حداقل، مؤیدی ـ بر صحت داستان باشد و چنانچه خلاف این ثابت شود، یعنی منابع کمتری به آن پرداخته باشند نتیجه نیز برعکس خواهد شد و ثابت می‌شود داستان، از نظر علمای گذشته اعتباری نداشته که به آن، اعتنایی نکرده‌اند.علارغم طرفداران این داستان اشکالات فراوانی میتوان به آن گرفت چه از لحاظ سندیت وچه از لحاظ محتوا !!اینکه عالمان بزرگی همانند علامه مجلسی آن را در کتاب خود ذکر کرده اند دلیل  نمی شود که بگوییم این داستان واقعی است وسندیت محکمی دارد از طرفی بعضی از محقّقین با بررسیهای گسترده ای که انجام داده اند، معتقدند جزیره خضراء افسانه ای بیش نیست و واقعیت ندارد .( 14 )  

اشکالات وارده بر سندیت داستان :

1- جزیره خضرا و محقق کرکی :

طرفداران این داستان عنوان میکنند که این داستان را محقق کرکی به فارسی ترجمه کرده است که در ذیل کتاب «سید شمس الدین» به چاپ رسیده است(15 )  

این سخن را آقا بزرگ طهرانی در الذریعة(16) ترجمه جزیره خضراء را به محقق کرکی نسبت داده است؛.ولی این احتمال پایه محکمی ندارد، چون در کتاب ها و منابعی که شرح حال و تاریخ زندگی محقق کرکی و تألیفات او، آمده است، از چنین ترجمه او خبری نیست .(17 )

ثانیاً آقا بزرگ گفته است:

« چنانچه از صاحب ریاض حکایت شده ترجمه جزیره خضراء برای محقق کرکی است .» (18 )  

پس معلوم می‌شود این نسبت را صاحب ریاض داده است، نه آقا بزرگ. او در ادامه می‌فرماید:

]ترجمه جزیره خضراء محقق کرکی[ در هند چاپ شده و اسم سلطان شاه طهماسب صفوی در ابتدای آن آمده … و این کتاب (جزیره) تألیف فضل بن یحیی الطیبی است که مشاهدات شیخ زین‌الدین علی‌بن فاضل مازندرانی در آن جزیره را که در سال 699 از او شنیده، تدوین و به ثبت رسانده، و سیدمیرشمس‌الدین محمدبن میر اسدالله تستری در نوشته خود در اثبات وجود صاحب‌الزمان ـ ترجمه به فارسی را ـ آورده است( 19 )  نکته قابل ملاحظه دیگر این که: شیخ آقا بزرگ تهرانی، گرچه در ابتدا ترجمه «جزیره ی خضرا» را به مرحوم محقق کرکی نسبت داده است(20) اما در پایان از حرف خود برگشته با حالت تردید فرموده اند: «شاید ترجمه ای که به محقق کرکی(ره) نسبت می دهند همان ترجمه ای باشد که در رساله «شمس الدین محمد بن اسد الله» وارد شده یا این که خود مرحوم سید شمس الدین آن ترجمه را، در رساله اش داخل نموده است. »(21)

یعنی خود او نیز مردد بوده است که آیا آنچه در کتاب تستری آمده ترجمه کرکی است یا ترجمه خود تستری. از طرفی مرحوم طهرانی می‌فرماید: «این مطلب، از صاحب ریاض نقل شده است»؛ پس نظر مرحوم طهرانی نیست و نمی‌توان این کلام را به او نسبت داد.پس  درباره ترجمه کرکی نیز دو اشکال وجود دارد: اول این‌که انتساب آن به محقق کرکی معلوم نیست و دوم این‌که ترجمه کردن (برگردان) مطلبی، نشانگر قبول آن مطلب نیست.

 

2- اعتراف عالم بزرگ علامه مجلسی به بی اعتباری داستان وضعف سندآن :

درباره نقل علامه مجلسی نیز باید گفت: خود او قبل از نقل داستان گفته است:

«رساله‌ای یافتم مشهور به قصه جزیره خضرا در بحر ابیض و دوست داشتم که مطالب آن را در این کتاب ذکر نمایم، زیرا که شامل احوال کسانی بود که به خدمت آن حضرت رسیده‌اند. علاوه بر این، پاره‌ای حکایات غریب در آن درج شده بود و دلیل، این که باب جداگانه برای آن قرار دادم و در ذیل سایر باب‌ها ذکر نکردم، این است که آن را مانند مطالب سایر باب‌ها، در کتاب‌های معتبر ندیدم ...»  (22)  

همانطور که می دانیم علامه مجلسی در مقدمه بحارالانوار گفته: «با خود عهد بستم مطالبی که در بحارالانوار می‌آورم، از کتب معتبر و معروف و مشهور باشد» هرچند علامه مجلسی این داستان را در بحارالانوار خود نقل کرده امااز نوع بیان روایت وسخنان علامه  به دست میآید که این روایت اعتبار قابل ملاحظه اى در نزد مرحوم مجلسى(رحمه الله)نداشته است .از کلام علامه مجلسی در مورد این داستان  استفاده می‌شود که او اگرچه داستان جزیره خضرا را نقل کرده، اما صحت آن را نپذیرفته است و در غیر این صورت، باید آن را در باب هجدهم ـ ذکر من رآه صلوات الله و سلامه علیه و علی آبائه الطاهرین ـ بیان می‌کرد.

ممکن است گفته شود: عنوان باب 18 «ذکر من رأه» و عنوان باب 24 «ذکر من رأه  علیهم السلام فی الغیبة الکبری قریباً من زماننا» است یعنی عنوان این باب درباره کسانی است که در زمان مرحوم مجلسی یا نزدیک به زمان او، حضرت را دیده‌اند. در حالی‌که عنوان باب18 ویژه ملاقات‌‌های زمان علامه مجلسی نیست، و شاید علت ذکر آن در باب 24 همین باشد. در پاسخ می‌گوییم: اگر او این داستان را قبول داشت، لازم نبود باب جداگانه‌ای برای آن باز کند یا حداقل باید به علت ذکر آن اشاره می‌کرد؛ در حالی‌که علت ذکر آن را در باب 24 عدم اعتبار داستان بیان کرده است.

پس متوجه میشویم که نکته  مهم، در مورد این داستان، اعتراف آن بزرگوار به غیر معتبر بودن منابع آن می‌باشد.

3- حدیقه الشیعه وجزیره خضرا ء : درباره وجود این داستان در کتاب حدیقة الشیعة، تذکر این مطلب لازم است که انتساب این کتاب به مقدس اردبیلی مورد تردید است؛ لذا نمی‌توان با قاطعیت، نقل داستان را به او نسبت داد.

4- موضع گیری حر عاملی در مورد جزیره خضراء ونشان دادن بی اعتباری سند آن :

طرفداران عنوان میکنند که حر عاملی این داستان را در کتاب خود آورده است اما از نظر محققان این دلیل نمیشود که سندیت این داستان را پذیرفت از طرفی وی ، اولاً تمام قصه را نقل نکرده، بلکه بخشی از آن را نقل کرده است نقل شیخ حر عاملی در اثبات الهداة ـ آن هم به صورت مختصر ـ دلیل بر قبول آن نیست. در این کتاب، حدود بیست هزار حدیث ذکر شده است. آیا او همه را قبول داشته است؟ . ثانیاً: وی آن را به بحار الانوار نسبت داده و مسؤولیت آن را بر عهده او قرار داده و گفته است: « بتمامها مؤلف بحارالانوار و قال اقتصرت منها علی محل الحاجة» (23 ) پس بااین حساب سخنی نمی ماند چرا که در بالا دیدیم که علامه مجلسی خود هم این داستان را معتبر نمی دانسته ....پس مرحوم حر عاملی قسمتی از داستان جزیره را در کتاب اثبات الهداه آورده است (24)  و پس از آن نیز وقتی در کتاب امل الآمل شرح خود را نوشته،کتاب اثبات الهداه را به عنوان یکی از مؤلفات خویش نام برد.(25) ولی وقتی آن را مورد دقت قرار دهیم می بینیم که ایشان در کتاب امل الآمل شرح حال «فضل بن یحیی طیبی » را نوشته ولی راجع به علی بن فاضل مازندرانی که در کتاب قبلی خود، قصه ی او را آورده بود، هیچ اشاره ای نمی کند و این نکته میفهماند که ایشان، در موقع نوشتن شرح حال «فضل بن یحیی» بر داستان جزیره ی خضراء اعتماد نکرده بلکه بر منبع دیگری اعتماد داشته و آن منبع قابل اعتماد مرحوم حر عاملی، استنساخ کتاب کشف الغمه توسط فضل و بعد مقابله ی آن با اصل کتاب و شنیدن آن از مؤلف ارجمندش می باشد، علاوه بر این که مرحوم حر عاملی نسبت به اجازه ی اربلی در سال 691 (26) یا سال 692 (27) قمری توجه داشته و به آن اعتماد کرده است. بنابراین گروهی این موضع گیری «حر عاملی» را دلیل بر بی اعتبار دانستن یا احیاناً توهین نمودن او نسبت به «علی بن فاضل مازندرانی » می دانند. با در نظر گرفتن این نکته که حر عاملی«فضل بن یحیی» راوی کتاب کشف الغمه را مدح و ستایش می کند طبیعتاً باید کسی را که فضل بن یحیی طیبی توثیق نموده و یا از او نقل خبر می کند، قابل اعتماد بداند؛ یعنی حر عاملی باید به «علی بن فاضل» که مورد اعتماد «فضل» بوده، اطمینان می کرد و شرح حال او را در کتابش می آورد و این که می بینیم شرح حال او را نیاورده قرینه ای است بر این که او، گرچه عظمت و جلالت قدر فضل بن یحیی طیبی را قبول داشته، اما بر توثیق او نسبت به «علی بن فاضل» اعتماد نکرده است. البته شاید علت عدم اعتمادش این بوده که به نظر او «فضل» راوی «داستان جزیره ی خضرا» غیر از «فضلی» بوده که از طرف «اربلی» اجازه ی نقل حدیث گرفته است و با این حساب می توان این نکته را شاهد گرفت که به نظر حر عاملی (ره)، فضل بن یحیی، دو نفر هستند و در نتیجه مورد اعتماد بودن یکی از آن ها، دلیل بر مورد اعتماد بودن دیگری نمی شود.(27)

5- وحید بهبهانی وجزیره خضراء :

این که گفته میشود بهبهانی به مضمون آن فتوی داده است سخن درستی نیست جریان از این قرار است که : مرحوم وحید بهبهانی ـ در بحث نماز جمعه و این‌که از شؤون امام معصوم است یا کسی که امام معصوم او را نصب کرده است ـ گفته است:

« علاوه بر اجماعات منقول و فراوان که با آثار ]= غیر روایت[ و اعتباراتی ]= نکاتی[ که در رساله بدان اشاره کردم، تأیید می‌شود ... و از جمله آن آثار، قصه آن مازندرانی است که به جزیره حضرت صاحب عجل الله تعالی فرجه الشریف رسیده و البته این اثر با صدای رسا اعلام می‌دارد که اقامة نماز جمعه به امام و جانشین خاص او اختصاص دارد.»  (28)

آری؛ او اجماعات و روایات را آورده و مؤید اجماعات را این حکایت قرار داده است؛ پس معلوم می‌شود به این  طبق این داستان و نقل علی بن فاضل فتوا نداده است؛ بلکه آن را مؤید ذکر کرده است

 6- بحرالعلوم وجزیره خضراء :

اینکه گفته میشود بحرالعلوم، در کتاب رجال خویش، آن را مورد استناد قرار داده است سخن اشتباهی است

 سید بحرالعلوم نیز به این داستان اعتماد نکرده است؛ چراکه در مقام بیان موقعیت سید مرتضی فرموده است:

« قصه جزیرة خضراء و دریای سفید دلالت بر فضیلت و مقام والای سید دارد … و این مرتبه جلیلی است که ـ اگر نقل صحیح باشد ـ چیزی با آن برابری نمی‌کند.» (30 ) این‌که فرموده است: «اگر این جریان صحیح باشد (لو صح النقل)» نشانه عدم اعتماد و استناد به این داستان است؛ یعنی خود او نقل را نپذیرفته و گفته است: اگر چنین نقلی صحیح باشد، دلالت بر عظمت شأن سید مرتضی دارد.پس میبینیم که منظور سید بحرالعلوم این است که « اگر چنین نقلی صحیح باشد، قابل استناد است»؛ پس وی نیز قول علی بن فاضل را قبول نکرده است

 7- داستان جزیره خضرا در مجالس المومنین و امالی شهید اول :

طرفداران این داستان عنوان کرده اند که  قبل ازعلامه مجلسی ، قاضى نور الله شوشتری (م 1019) این حکایت را در کتاب مجالس المؤمنین آورده است از طرفی قاضی نورالله شوشتری، محافظت بر آن را بر هر مؤمنی لازم داشته است.. پس  منبعی قدیمی تر ازکتاب مجالس المؤمنین تألیفِ قاضی نور الله شوشتری - که در سال 1019 ق شهید شد(31 ) در مورد حدیث «جزیره» در اختیار ما نیست و ما کسی را نیافتیم که قبل از او، این داستان را نقل کند. البته به غیر از احتمالی که راجع به «سید شمس الدین محمد بن اسد الله» معاصر نورالله شوشتری داده می شود(32 )

گفته قاضی نور الله شوشتری که: «محافظت آن بر هر مؤمنی لازم است»، آیا درباره قصه جزیره خضرا است یا درباره کتابی که قصه در آن نقل شده؟ اولاً: با مراجعه به کلام او معلوم می‌شود که جمله فوق درباره کتاب اثبات وجود حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌باشد. این کتاب را مرحوم محمدبن اسدالله توستری به دستور سلطان صاحب قران نوشت و ترجمه رساله جزیره خضرا را ذیل این کتاب آورد. قاضی نورالله دربارة کتاب گفته:

« و آن رساله کتاب ارزشمندی است که بر مؤمنین محافظت و نگهداری از آن واجب است.» (33)  

ثانیاً: این کلام ظاهراً از شمس الدین محمد بن اسدالله تستری است، نه قاضی نورالله شوشتری؛ چنان‌که از الذریعة معلوم می‌شود.(34 )

البته قاضى نورالله در مجالس المؤمنین ادعا کرده که شهید اول، داستان جزیره خضرا را با سند خود از علی بن فاضل نقل کرده است . (35 ) در پاسخ باید گفت که : قاضی نورالله شوشتری هیچ مدرکى در این باره به دست نمى‏دهدو برای ما توضیح نداده اند که آیا ایشان با چشمان خود این مطلب را در امالی شهید دیده اند این که به نقل واسطه هایی اعتماد نموده اند که در صورت اخیر، ما برای اطمینان به صحت روایت یا حداقل برای گمان به درستی آن باید آن واسطه ها را بشناسیم . علاوه بر این‏که علامه مجلسى قدس سره همه‏ى آثار شهید را در اختیار داشته است (36)  . علاوه بر این، مرحوم مجلسی(ره) برای نقل داستان جزیره، یک فصل، ویژه ی مطالب نادر، باز می کنند در عین حال، در آغاز نقل داستان جزیره‏ى خضراء مى‏گوید: «این داستان را در کتاب‏هاى معتبر ندیدم‏»(37 ) بدیهى است اگر علامه مجلسى قدس سره این خبر را در کتب شهید دیده بود، آن را در بخش نوادر کتاب ذکر نمى‏کردو آن را در فصل های دیگر می آورد  و به جاى انتساب آن به شخص مجهول، آن را به شهید مستند مى‏کرد .با این که مرحوم مجلسی با صراحت می فرمایند که: «تمام کتاب ها و نامه ها و سؤال و جواب های شهید(ره) را نزد خود داشته است. »(38)  بنابراین بسیار بعید است که شهید(ره) املا یا نوشته ای داشته و مرحوم مجلسی به آن دسترسی پیدا نکرده باشند؛ مخصوصا با توجه به تلاش فراوانی که ایشان در یافتن منابع می فرموده اند. هم چنین با توجه به اینکه هیچ کدام از منابع مربوط به شرح حال و زندگی شهید، اشاره به چنین داستانی در نو شته ها یا املاهای شهید نکرده اند(39) و احتمال اینکه که املای مورد بحث، در ضمن بعضی از کتاب های او آمده صحیح نیست، زیرا این احتمال در غیر مجموعه های «شیخ محمد علی جبعی» مردود است، به علت آن که بیشتر نوشته ها و کتاب های شهید(ره) معروف و مشهور است هم چنان که مرحوم مجلسی(ره) در اول کتاب بحارالانوار متذکر شده اند.(40) در مجموعه ی گردآوری شده توسط شیخ محمد علی جبعی هم چنین داستانی وجود ندارد .و نیز احتمال این که داستان جزیره در مجموعه هایی شامل موضوعات پراکنده و متفرقه، آمده باشد صحیح نیست، چون مرحوم مجلسی تصریح می فرمایند که: این داستان را در هیچ کتاب معتبر نیافته است و به همین جهت، آن را در باب «نوادر» نقل می فرماید . (41).از طرفی ادعا شده که شهید (ره) داستان جزیره را بدون واسطه از «فضل بن یحیی طیبی » روایت فرموده است ولی این ادعا، بسیار بعید است و هیچ دلیلی هم بر صحت آن وجود ندارد، چون سال تولد شهید (ره) 734 قمری است و در سال 750 قمری هم به طرف حله مهاجرت می کند و حدود پنج سال آنجا اقامت کرده، سپس به وطن خود باز می گردد.(42) از طرفی نوشتن (تدوین) داستان، اعم است از این‌که آن را قبول داشته باشد؛ لذا نوشتن داستان توسط شهید اول نیز بر قبول کلام علی بن فاضل دلالت ندارد.

پیام ظهور

سخنرانی استاد سید داوود موسوی

اولین مراسم ویژه

موضوع سخنرانی :علائم ظهور



اعوذبالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

در ابتدا سوالاتی مطرح می شود تا کمی تفکر کنیم وببینیم امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) کیست؟اصلا از امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) چه می دانیم ؟ایشان چرا غیبت کردند؟چه رابطه ای است بین ایشان و قیامت و وقوع قیامت؟

باید در پاسخ گفت:دو آیه در قرآن اشاره به ظهور امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) دارد:

1- یا ایها الذین امنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یاتی الله بقوم یحبهم و یحبونه اذله علی المومنین اعزه علی الکفرین یجهدون فی سبیل الله و لا یخافون لومه لائم ذلک فضل االله یوتیه من یشاء و الله وسع علیم.( سوره مائده آیه54 )

2- فهل ینظرون الا الساعه ان تاتیهم بغته فقد جاء اشراطها فانی لهم اذا جاءتهم ذکرئهم.(سوره محمد آیه18)

که این آیه دوم شرط غیبت را بیان می کند.

بیایید یک لحظه قبل از امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) را در نظر بگیرید ببینید امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) الان که غایب هستند دلیلش چیست؟سه امامی که قبل از ایشان بودند چرا سن آنها اینقدر کم بوه است.

حال بحث دیگری هم که مورد بررسی باید قرار گیرد شناخت و معرفت است.اللهم اعرفنی فانک الم تعرف نفسک لم اعرف رسولک.این دعا یک فراق عجیب و غریب دارد.و این دعا این را می گوید:خدا خودت را به من بشناسان اگر تو خودت را به من نشناسانی من پیغبرت را نمی توانم بشناسم و اگر خدایا تو پیغمبرت را به من معرفی نکنی من حجتت را نمی توانم بشناسم.همچنین حدیثی است که پیغمبر اکرم (صل الله علیه و اله وسلم) می فرمایند:از اول آدم تا آدم آخر هیچ بشری نیست مگر اینکه امام دارند و نیاز به امام دارند حال مام امام داریم ولی هیچ او را نمی شناسیم .

امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) دارای دو غیبت دارند صغری و کبری .در روایت داریم:اگر غیبت ضغری نبود مردم به شک می افتادند و اصلا پرپر می شدند و می گفتند کشتند اماممان را.به این دلیل اول غیبت صغری رخ داد با چها ر نائب و بعد از چهارمین دیگر امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) گفتند من نمی توانم در میان مردم باشم و به اذن خداوند وارد در غیبت کبری شدند.

در هنگام ظهورشان روایتی آمده که بیا ن می دارد :چرا شیعیان ما شک می کنند که آقا می آید یا نه!ویا امامی هست یانیست؟!که این از علائم ظهور است.

امام زمان ( اللهم عجل لولیک الفرج ) وقتی ظهور می کنند سربازانی دارند بی باک ،شجاع،نترس و دستور را بدون چون و چرا اجرا می کنند.و آن لحظه دیگر شوخی بردار نیست.همچنین حدیثی است که می گوید:اگر چهل روز بعد از نماز صبح دعا ی عهد را بخوانید اگر بعد از آن هم حتی مردید در هنگام ظهور از سربازان آقا می شوید.و همچنین زنان هم غفلت نکنند و بدانند که آنها هم می توانند جز یاران حضرت مهدی (ارواحنا فداه) شوند جز آن 313 نفر یار باوفاو صدیق.

و در آخر از خداوند ظهور حقیقی آقا را خواستاریم:

اللهم عجل لولیک الفرج